Lichamelijke handicap en seksueel misbruik

Terry Kriz

Allereerst wil ik, voordat ik aan het artikel begin, een disclaimer maken: ik heb geen lichamelijke handicap en heb ook geen nauwe relatie gehad met iemand met een ernstige lichamelijke handicap, dus ik kan niet spreken voor mensen met een handicap. Ik heb mijn best gedaan om mogelijke problemen en scenario's te schetsen waar mensen met een handicap tegenaan kunnen lopen, maar ik ben geen expert. Als er iets is dat niet lijkt overeen te komen met uw ervaringen of u hebt feedback, ideeën, ervaringen die u wilt delen, dan horen we dat graag! Stuur een e-mail naar info@menaswell.nl.

Er zijn vele vormen en gedaanten waarin seksueel misbruik kan plaatsvinden. Een groep mensen die sterk ondervertegenwoordigd is in het discours over seksueel misbruik zijn mensen met een lichamelijke handicap. Uit de statistieken blijkt dat dit niet is omdat er minder seksueel misbruik plaatsvindt, maar dat het onderwerp seksualiteit vaak wordt vermeden als het te maken heeft met een handicap. In dit artikel beschrijf ik hoe mensen met een lichamelijke handicap een groter risico lopen op seksueel misbruik dan mensen zonder handicap.

Handicap en seksualiteit

Handicaps zijn zo divers als sneeuwvlokken en kunnen variëren van licht en zonder dagelijkse ondersteuning tot ernstig en met 24 uur per dag zorg nodig. Dit betekent dat de ervaring van het gehandicapt zijn uniek is. Een ding dat mensen met een handicap echter bindt, is iets dat Gaelin Lea onder onze aandacht bracht: mensen met een handicap komen in de media zelden aan bod op seksueel of romantisch gebied. 

Het lijkt erop dat mensen bang zijn om de seksuele kant die veel mensen met een handicap ongetwijfeld hebben te erkennen of proberen te negeren. Deze angst kan uiterst schadelijk zijn en ertoe leiden dat mensen met een (ernstige) handicap niet de juiste seksuele opvoeding krijgen die zij nodig hebben en verdienen. Een ander schadelijk gevolg kan zijn dat de persoon met een handicap zich ongewenst en waarschijnlijk uitgesloten voelt van de dating scene, of dat nu komt door het gebrek aan toegankelijkheid van veel plaatsen of de vermeende onwil van andere mensen om met iemand met een handicap uit te gaan. Dit kan ertoe leiden dat iemand kwetsbaar wordt voor roofzuchtig gedrag en minder geneigd is rode vlaggen te herkennen en voor zichzelf op te komen als zijn grenzen worden overschreden, wat ons bij het volgende onderwerp brengt.

Handicap en ongelijke relaties

Als iemand vanwege zijn handicap niet volledig in de samenleving wordt opgenomen, kan dat ertoe leiden dat hij niet leert hoe hij met bepaalde situaties moet omgaan, en dat geldt in het bijzonder voor seksuele situaties, die maar al te vaak een taboe vormen. Als zij niet voldoende ervaring of opleiding hebben op het gebied van seksualiteit en instemming, herkennen zij misschien niet wanneer hun grenzen worden overschreden en als zij merken dat er iets niet klopt of verkeerd is, hebben zij misschien niet de vaardigheden of het vertrouwen om die grenzen recht te trekken (afgezien van het feit dat zij fysiek in het nadeel zijn). 

Wanneer iemand fysieke hulp nodig heeft bij zijn dagelijkse activiteiten, zoals wassen en aankleden, bestaat het risico dat grenzen worden overschreden. Als je een lichamelijke handicap hebt en je voelt je ongemakkelijk als een bepaalde persoon je helpt of als je je niet op je gemak voelt in een bepaalde situatie, is het oké om hulp te weigeren of om iemand anders te vragen.

Het is voorstelbaar dat een zorgverlener en zijn cliënt gevoelens voor elkaar ontwikkelen. Dit creëert op zichzelf al ongelijkheid tussen de zorgverlener en in wezen hun cliënt, waardoor een gezonde en evenwichtige relatie moeilijk wordt omdat de persoon met een beperking zich in een nadelige en kwetsbare positie bevindt. Er is een zekere afhankelijkheid in de relatie die een machtsongelijkheid creëert waardoor de persoon met een beperking risico loopt op (seksueel) misbruik. In het geval dat een verzorger en zijn cliënt een romantische relatie willen voortzetten, moet met deze problemen rekening worden gehouden en eventueel worden opgelost door een vervangende verzorger te zoeken om een meer gezonde afstand in de relatie te creëren.

Ten slotte, hetzelfde als bij elke giftige en/of gewelddadige relatie. Een lichamelijke handicap kan leiden tot een machtsonevenwicht in de relatie, waarbij de partner alleen helpt met bepaalde taken in ruil voor iets anders, grenzen overschrijdt of niet meer helpt als gevolg van een ruzie e.d. Hoewel deze partner aan de buitenkant een behulpzame en zorgzame partner lijkt, kan hij in huis een andere kant hebben, waardoor het slachtoffer verward en geïsoleerd raakt. De bovenstaande voorbeelden zijn in alle situaties onaanvaardbaar, liefde en zorg mogen in geen enkele situatie voorwaardelijk zijn, noch ben je iemand ooit seks verschuldigd. Als je seksueel misbruik ervaart, of als je vermoedt dat iemand om wie je geeft een vorm van misbruik ervaart, weet dan dat er hulp is, praat met iemand die je vertrouwt of kijk op onze pagina voor waar je hulp kunt krijgen.